Thema’s

Het hebben van autonomie zorgt voor het hebben en behouden van de regie over je eigen leven en de keuze hoe om te gaan met gebeurtenissen die zich voordoen. Het creëert invloed en verantwoordelijkheid.

Wat is autonomie? Autonomie wordt veelal beschreven als ‘vrijheid van de menselijke wil’ of ‘in staat zijn te leven en kiezen vanuit vrije wil’. Wij beschrijven autonomie als ‘de mogelijkheid en het vermogen om eigen keuzen te maken’. Daarmee uitgaande van een levenshouding waarin een zekere mate van ‘wil’ ontwikkeld is, op basis waarvan je keuzes maakt hoe om te gaan met wat er zich in of rondom je afspeelt.

De ontwikkeling van innerlijke autonomie is een belangrijk ontwikkelingsproces dat mensen op volwassen leeftijd door kunnen gaan. Deze ontwikkeling vindt plaats in tijden van ‘positieve’ maar vooral ook ‘negatieve’ veranderingen. Juist in die situaties kun je leren zo met de werkelijkheid om te gaan dat je een vrijheid ervaart om deze veranderingen toe te laten als deel van het leven. En op die manier ga je meer innerlijke rust en kracht te ervaren.

Een verminderde vitaliteit of energie heeft veel effect op je welbevinden en op hoe je in relaties of op het werk functioneert. Deze verminderde vitaliteit wordt wel ‘burnout’ genoemd. Naast vermoeidheid is er meestal sprake van slaapproblemen, concentratiestoornissen, vergeetachtigheid, functionele lichamelijke klachten en emotionele labiliteit. En op langere termijn ontstaan er ook vaak klachten van depressie.

Burnout verschijnselen komen vaak ten tijde van veranderingsprocessen, in de privé-sfeer of op het werk, naar voren. Dit blijkt vooral te maken te hebben met hoe je omgaat met deze veranderingen. Niet ‘wat’ maar ‘hoe’ is het probleem bij een burnout.

Ons uitgangspunt is dat burnout geen ziekte is, maar een gebrek aan gezondheid (vitaliteit). Daarom is er bij een verminderde vitaliteit in eerste instantie een gezondheidsgerichte benadering nodig om deze vitaliteit te verbeteren. Door ‘actieve ontspanning’, momenten van zelfreflectie en bepaalde opdrachten kun je ontdekken hoe je zelf je vitaliteit kunt bevorderen. Daarnaast is het zinvol om de aanleiding van de verminderde vitaliteit aan te pakken, in relatie tot de concreetheid van je leven (werk en/of privé). Dit zodat je leert zo om te gaan met veranderingen dat je daar vitaal bij blijft (preventie).

Waar mensen zijn, is sprake van geweld. We hebben de neiging om dit te bagatelliseren en dat blijkt voornamelijk te maken te hebben met onze definitie van geweld. Zo wordt in het algemeen met geweld bedoeld: agressie (fysiek en/of verbaal), verkrachten of vermoorden. Maar geweld kan zich op veel meer manieren uiten. Denk hierbij aan emotionele chantage, manipulatie, intimidatie, machtsmisbruik, negeren, verwaarlozing of pesten.

Veelal hebben we de neiging geweldervaringen weg te stoppen en er niet over te praten. Hopende dat door verder te leven de pijn ‘vanzelf’ overgaat en de herinneringen vager worden en uiteindelijk verdwijnen. Maar dat is niet het geval, want geweld verwondt. Soms lichamelijk maar vooral ook geestelijk.  En hoewel je de pijn weg kunt stoppen door te ‘overleven’, is het op den duur noodzakelijk om met je gewond-zijn in relatie te gaan. Omdat overleven uiteindelijk traumatische gevolgen kan hebben voor je lichamelijke en psychosociale gezondheid en/of problemen kan veroorzaken in de relationele sfeer.

Onze ervaring is dat mensen een helingsproces kunnen doorgaan door met hun ervaringen van pijn en gewond-zijn op een gezonde manier te leren omgaan. Hierdoor kun je ook leren om, in het heden en de toekomst, zo om te gaan met pijn, dreiging of geweld dat dit je niet (meer) op lange termijn (chronisch) kan traumatiseren.

Gezondheid kan het best gekarakteriseerd worden als de mate van vitaliteit of energie die iemand ervaart. De mate van gezondheid staat in principe los van klachten, ziekten en handicaps, al hebben beide kanten wel invloed op elkaar. Hoe mensen omgaan met hun werkelijkheid, innerlijk of uiterlijk, lijkt het belangrijkste te zijn in de ervaring van gezondheid en vitaliteit.

Gezondheidsbevordering heeft voor ons primair te maken met zelf actief bezig zijn, zowel op lichamelijk als op geestelijk gebied. Wat je doet en wat voor effect dat heeft op je ervaring van vitaliteit, blijkt individueel bepaald te zijn. Door zelfreflectie en bewustzijnsontwikkeling kun je leren je eigen ervaringen op te zoeken, te onderzoeken, en keuzes te maken met betrekking tot wat je ontdekt hebt. Op die manier kun je een gezonde levenshouding ontwikkelen die gekenmerkt wordt door de ervaring zelf de regie te hebben in je leven.

Als hulp- of zorgverlener kun je in je werk regelmatig te maken krijgen met geweld, bijvoorbeeld in de ontmoeting met boze of eisende slachtoffers of familieleden. Veelal sta je daar niet bij stil en ga je ‘gewoon’ verder met je werk. Maar dit geweld kan een dusdanig effect op je hebben, zeker als dat regelmatig gebeurt, dat je erdoor getraumatiseerd wordt. Hetzelfde kan gebeuren door de expliciete of impliciete verhalen van je cliënten of patiënten, die geweld meemaken of hebben meegemaakt. Deze vaak indringende ervaringen kunnen op den duur ook een traumatiserend effect op je hebben. Dit wordt secundaire traumatisering genoemd.

Beide vormen van traumatisering ontstaan langzaam en zijn vaak lang ongemerkt, tot je klachten begint te krijgen. De eerste signalen zijn meestal lichte burnout klachten, welke, indien je ze niet serieus neemt, kunnen eindigen in ernstige burnout verschijnselen, lichamelijke klachten of ziekten, PTSS-klachten en arbeidsongeschiktheid.

Onze ervaring is dat het ontstaan van een dergelijke traumatisering te maken heeft met een gebrek aan kennis hoe om te gaan met je eigen ervaringen in de ontmoeting met geweld. In onze begeleidingen en cursussen leren wij hulp- en zorgverleners hoe je op een gezonde manier om kunt gaan met geweld waar je mee geconfronteerd wordt. Gezond in de zin van bewuster zijn van wat er gebeurt en in staat zijn daar adequater mee om te gaan.